Juridische Begrippen

Het starten van een procedure bij de rechter; in een strafproces gebeurt dat door een dagvaarding of een oproep van de officier van justitie, in een civiel proces door een dagvaarding van de eiser aan de andere partij, of een verzoekschrift aan de rechter.

In een civiele of strafprocedure: het uitstel van de behandeling of de eindbeslissing van de rechter.

De rechterlijke instantie waar de behandeling van een zaak plaatsvindt. De rechtbank is de eerste aanleg, het gerechtshof de tweede aanleg oftewel de hoger-beroepsinstantie.

Een verzoek van de schuldeiser gericht aan de schuldenaar om binnen een bepaalde termijn alsnog te presteren.

1.Voorschrift hoe het Openbaar Ministerie zijn taak moet vervullen. Er is bijvoorbeeld een aanwijzing over de rol van een officier van justitie bij risicowedstrijden in het betaald voetbal. 2. Officieel bevel van de minister van Justitie aan het Openbaar Ministerie om een zaak op een bepaalde manier af te handelen.

Bekendmaking door middel van het uitreiken van een gerechtelijk schrijven, bijvoorbeeld een dagvaarding of een kennisgeving.

Bekendmaking door middel van het uitreiken van een gerechtelijk schrijven, bijvoorbeeld een dagvaarding of een kennisgeving.

Bij het uitbrengen van een dagvaarding of het indienen van een verzoekschrift spelen in het algemeen twee vragen een rol. Ten eerste moet altijd worden vastgesteld welke ‘soort’ rechter bevoegd is om een zaak te behandelen. In de meeste gevallen zal het dan gaan om vast te stellen of men bij de ‘gewone’ civiele rechter of bij de kantonrechter moet zijn. Dit is de vraag van de absolute competentie. Ten tweede moet men vaststellen in welk arrondissement de rechter dient te worden benaderd. Dit is de vraag van de relatieve competentie.

Bij het uitbrengen van een dagvaarding of het indienen van een verzoekschrift spelen in het algemeen twee vragen een rol. Ten eerste moet altijd worden vastgesteld welke ‘soort’ rechter bevoegd is om een zaak te behandelen. In de meeste gevallen zal het dan gaan om vast te stellen of men bij de ‘gewone’ civiele rechter of bij de kantonrechter moet zijn. Dit is de vraag van de absolute competentie. Ten tweede moet men vaststellen in welk arrondissement de rechter dient te worden benaderd. Dit is de vraag van de relatieve competentie.

Vragen van een voorziening tegen een beschikking bij een instantie binnen het bestuur.

Procedure om buiten het strafrecht lichte (verkeers-) overtredingen af te handelen.

Raadsman of raadsvrouw in juridische aangelegenheden. Een advocaat is verplicht lid van de Nederlandse orde van Advocaten.

Aanduiding voor de gehele advocatuur.

De mogelijkheid voor rechtstreeks belanghebbenden om te klagen als door het Openbaar Ministerie is besloten om een strafbaar feit niet (verder) te vervolgen. De beslissing om al dan niet alsnog te vervolgen wordt ter beoordeling aan het gerechtshof voorgelegd.

Iemand die betrokken is bij een besluit of geschil en daar (rechtstreeks) belang bij heeft.

Verplichte verklaring van een getuige op de zitting dat hij de waarheid zal spreken. Wie opzettelijk een valse verklaring aflegt, maakt zich schuldig aan meineed.

Een alternatieve manier om tot een oplossing van geschillen te komen. Een onafhankelijke deskundige bemiddelaar verleent hulp om partijen tot elkaar te brengen.

Iemand die door een strafbaar feit schade heeft ondervonden. Een benadeelde partij kan zich voegen in het strafproces om als slachtoffer schadevergoeding van de dader te vorderen.

Iemand die door een strafbaar feit schade heeft ondervonden. Een benadeelde partij kan zich voegen in het strafproces om als slachtoffer schadevergoeding van de dader te vorderen.

Zie: Hoger beroep

In het civiele recht: een rechterlijke uitspraak in een procedure die begint met een verzoekschrift. Een uitspraak in een procedure die begint met een dagvaarding heet een vonnis.

Organen die belast zijn met overheidstaken, zoals het College van burgemeester en wethouders of een uitkeringsinstantie als het UWV.

Rechtspraak die zich bezighoudt met geschillen over besluiten van een overheidsorgaan. De geschillen kunnen zich zowel tussen burgers en bestuursorganen als tussen bestuursorganen onderling afspelen. Bestuursrecht is de moderne benaming voor wat vroeger administratief recht heette.

In beroep gaan bij de Hoge Raad tegen een beslissing van een lagere rechter

Het vernietigen van een uitspraak van een lagere rechter door de Hoge Raad.

Recht dat betrekking heeft op geschillen tussen burgers onderling, tussen bedrijven onderling of tussen burgers en bedrijven. Het civiel recht wordt ook burgerlijk recht of privaatrecht genoemd.

Het op rechterlijk bevel persoonlijk verschijnen van partijen voor de rechter, meestal om tot een schikking te komen of nadere uitleg te geven.

Geeft aan welke rechter bevoegd is voor welke soort zaak. Zie ook: Absolute competentie.

Het eerste verweer van de gedaagde tegen hetgeen de eiser stelt in een civiel proces.

Datgene wat de eiser aanvoert ter weerlegging van hetgeen de gedaagde in de conclusie van antwoord heeft gesteld.

Beslag op goederen na toestemming van een rechter, vooruitlopend op een uitspraak over een geschil.

Tegenonderzoek door een deskundige.

Zaak op tegenspraak. Dit betekent dat de gedaagde in de procedure is verschenen en zijn kijk op de zaak heeft kunnen geven.

Oproep om voor het gerecht te verschijnen.

Bijzonder rechtsmiddel dat iemand kan aanwenden wanneer hij meent benadeeld te zijn door een vonnis dat tussen andere partijen is uitgesproken.

een bij koninklijk besluit benoemde openbaar ambtenaar, die belast is met het uitbrengen van dagvaardingen en andere exploten en het verrichten van ontruimingen, inbeslagnemingen en executoriale verkopingen. Een deurwaarder kan ook optreden als proces- of rolgemachtigde en rechtsbijstand verlenen.

Het mondeling bepleiten van de zaak door partijen in een civiel proces.

De vrije beslissingsruimte van de rechter.

Het antwoord van de gedaagde op de conclusie van repliek door de eiser (civiele zaken).

Bedrag dat iemand moet betalen als hij niet voldoet aan een verplichting die hem door de rechter is opgelegd. In het bestuursrecht is het een bedrag dat iemand moet betalen als niet voldaan wordt aan de last die door een bestuursorgaan is opgelegd.

Plechtige verklaring van een getuige op de zitting dat hij de waarheid zal spreken. Hij is dit verplicht. Als hij opzettelijk een valse verklaring aflegt, maakt hij zich schuldig aan meineed.

Procedure zonder de mogelijkheid om in beroep te gaan.

Gerecht waar iemand begint met een procedure. Meestal is dat de rechtbank

Degene die een (civiele) procedure begint, in tegenstelling tot de gedaagde.

Zitting waarin de rechter getuigen hoort in een civiele zaak.

Vanaf nu. Beoordeling ex nunc is een beoordeling vanuit de huidige situatie, niet naar de situatie ten tijde van een gebeurtenis uit het verleden.

Vanaf toen. Beoordeling ex tunc is een beoordeling naar de situatie van toen of vanaf het moment dat de gebeurtenis plaatsvond.

Tenuitvoerlegging van een arrest, vonnis of beschikking, eventueel met behulp van een deurwaarder.

Handeling van de deurwaarder om bepaalde voorwerpen of gelden aan de macht van de verliezende partij te onttrekken, zodat daarmee degene die door de rechter in het gelijk is gesteld zijn voorwerpen terug krijgt of zijn schuld betaald krijgt.

Regels die aangeven op welke wijze een proces moet worden gevoerd.

Gerecht, een rechterlijk college.

Zie: Gerechtshof

Hoogste rechtscollege in Nederland. De Hoge Raad stelt niet meer zelf de feiten vast, maar bekijkt of het gerechtshof bij zijn beslissing het recht goed heeft toegepast.

Het opnieuw behandelen van een zaak door een hogere rechter.

Mondelinge, vaak openbare gedachtewisseling over een rechtsgeschil die vooral is bedoeld om de behandelend rechter nadere informatie te verschaffen.

Schade die veroorzaakt is door verdriet, smart of geestelijk gemis. Deze schade is (in tegenstelling tot materiële schade) niet direct in geld uit te drukken. De vergoeding die wordt uitgekeerd om immateriële schade te vergoeden heet smartengeld.

Het op bevel van de rechter verschijnen van partijen om inlichtingen te geven.

Staat waarin een persoon of onderneming niet aan zijn financiële verplichtingen kan voldoen. Gaat soms vooraf aan faillissement.

Tussenvonnis waarbij de rechter een bewijsopdracht, een persoonlijke verschijning van partijen, nadere inlichtingen of een onderzoek beveelt waarvan de beslissing van de zaak afhankelijk kan zijn.

Geheel van uitspraken van rechters. De jurisprudentie vormt een richtlijn voor de rechtspraak in latere, soortgelijke gevallen.

Godin der gerechtigheid in het oude Rome. Vaak afgebeeld op gerechtsgebouwen met blinddoek, weegschaal en zwaard.

Verzamelnaam voor eiser, gedaagde, verdachte, verzoeker etc.

De kantonrechter behandelt zowel civiele zaken als strafzaken. Het is een alleensprekende rechter die zaken als overtredingen uit het strafrecht, arbeidszaken, huurzaken en civiele zaken onder de € 25.000 behandelt. Vroeger was het kantongerecht een apart gerecht naast de rechtbanken, gerechtshoven en de Hoge Raad. De kantongerechten zijn opgegaan in de rechtbanken. De term ‘kantonrechter’ is echter blijven bestaan.

Procedure om in een spoedeisende zaak snel een beslissing van de rechtbank te krijgen. Dit is een voorlopige uitspraak. Hierna kunnen de partijen alsnog naar de rechtbank gaan om de zaak voor te leggen. In de praktijk komt dat niet veel voor, de partijen leggen zich meestal neer bij de uitkomst van een kort geding.

Een vonnis heeft kracht van gewijsde als daartegen geen beroep meer mogelijk is.

Wettiging; verklaring van echtheid.

In het civiele recht is ‘de rechter lijdelijk’. Dat betekent dat hij alleen beslist op de geschilpunten die de partijen zelf naar voren brengen en een afwachtende houding aanneemt. In het strafproces en het bestuursproces is de rechter daarentegen leidend. Hij onderzoekt de zaak die aan hem wordt voorgelegd.

Alle leden van de rechterlijke macht, dus rechters (zittende magistratuur) en de leden van het Openbaar Ministerie (staande magistratuur).

Schade die direct in geld is uit te drukken.

Een kamer van een gerecht, bestaande uit ten minste drie rechters. De meervoudige kamer beslist over zware of ingewikkelde zaken.

Valse eed. Getuigen die opzettelijk niet de waarheid spreken bij de rechtbank, maken zich schuldig aan meineed.

Datgene wat de gedaagde aanvoert tegen hetgeen de eiser stelt in een appelprocedure in civiele zaken.

Datgene wat de eiser vordert in een hoger beroepsprocedure.

Origineel exemplaar van een gerechtelijk stuk (bijvoorbeeld een vonnis), dat blijft bij degene die het heeft opgesteld (griffier).

Vonnis dat meteen na de behandeling wordt uitgesproken.

Niet vatbaar voor berechting. De niet-ontvankelijkheid wordt bepaald door de rechter, bijvoorbeeld omdat een zaak te lang heeft gelegen of omdat de termijn waarbinnen het beroep binnen had moeten zijn, is overschreden

Oordeel van de rechter dat een vorige uitspraak van een lagere rechter niet geldig is.

Een nieuw feit.

Maatregel van de kantonrechter om het goederenbeheer van personen die daar zelf niet meer voor kunnen zorgen over te dragen aan een bewindvoerder.

Het benoemen van een curator voor een meerderjarig persoon die zijn financiële zaken door lichamelijke of geestelijke oorzaken niet meer goed zelf kan regelen.

Niet te herroepen, niet te veranderen. Een uitspraak is onherroepelijk als de rechtzoekende geen beroep of cassatie meer kan instellen, bijvoorbeeld omdat de termijn waarbinnen men beroep moet instellen verlopen is. De zaak is dan helemaal afgedaan.

Procespartij die verzet aantekent na kennisname van een vonnis dat hem aangaat, maar dat in zijn afwezigheid is uitgesproken (verstekvonnis).

Laatste termijn in een procedure waarna geen uitstel meer wordt verleend.

Volharden bij een eis of stelling; de eis onveranderd handhaven ondanks hetgeen de tegenpartij aanvoert.

Een bezichtiging door de rechter op de plaats waar de oorzaak van het geschil zichtbaar is of het geschil zich afspeelt. In een civiele procedure wordt dit descente genoemd, in het strafproces schouw.

Mondelinge toelichting op het in het geding ingenomen standpunt.

Tussenvonnis waarbij de rechter partijen vraagt om stukken over te leggen.

Eerste vordering / tenlastelegging of verzoek. Met een primaire vordering wordt aangegeven welke vordering de belangrijkste is in een reeks.

Het eerst ingestelde hoger beroep in tegenstelling tot het incidenteel beroep.

Schriftelijk verslag van hetgeen op rechtszittingen aan de orde is gekomen.

Bedrag dat de verliezende partij moet betalen aan de winnende partij als compensatie voor de kosten die gemaakt zijn voor een gemachtigde en griffierechten.

De mogelijkheid om in het civiel procesrecht met de tegenpartij overeen te komen dat een geschil direct zal worden voorgelegd aan een hogere rechter.

De Raad voor de rechtspraak bestaat sinds 1 januari 2002 en vormt de schakel tussen de minister van Justitie en de gerechten. De Raad heeft als opdracht te bevorderen dat de gerechten hun rechtsprekende taak goed kunnen vervullen.

Rechter bij het gerechtshof of de Hoge Raad. Ook een vrouwelijke raadsheer wordt gewoon raadsheer genoemd, want met een raadsvrouw/raadsman wordt een advocaat bedoeld.

Advocaat.

Vrouwelijke advocaat.

Rechterlijk ambtenaar in opleiding.

Rechtsprekend orgaan dat in eerste aanleg oordeelt over zaken zoals echtscheidingen, misdrijven, geldvorderingen, en de meeste bestuursrechtelijke geschillen. Ook wordt met het begrip rechtbank het gebouw aangeduid waarin de rechtbank zetelt.

In faillissementen houdt de RC toezicht op het beheer van de failliete boedel.

Rechters en officieren van justitie. De rechters worden tot de zittende magistratuur gerekend en de officieren van justitie tot de staande magistratuur. De rechter blijft zitten tijdens de zitting, de officier van justitie voert staande het woord.

Bedrag dat de verliezende partij moet betalen aan de winnende partij als compensatie voor de kosten die gemaakt zijn voor een gemachtigde en griffierechten.

De mogelijkheid om in het civiel procesrecht met de tegenpartij overeen te komen dat een geschil direct zal worden voorgelegd aan een hogere rechter.

Tegeneis; door de gedaagde tegelijk met de conclusie van antwoord ingediende vordering.

Conclusie van een partij of verdachte, inhoudend dat men geen bezwaren tegen een vordering of verzoek kan aanvoeren en het oordeel daarover aan de beslissende rechter over laat.

Straf of maatregel die wordt toegepast als rechtsregels worden overschreden.

Tussentijdse overeenkomst tussen partijen waarmee het conflict is opgelost voordat de civiele of bestuursrechter een uitspraak heeft gedaan.

Overeenkomst tussen partijen inhoudende dat hun geschil na de einduitspraak in eerste aanleg direct (zonder hoger beroep) in cassatie aan de Hoge Raad zal worden voorgelegd.

Volgt altijd op primair; met primair wordt de maximaal haalbare vordering of tenlastelegging aangegeven. Subsidiair wordt de vordering anders geformuleerd als verwacht wordt dat de eerste vordering (primair) niet tot het beoogde resultaat zal leiden.

Door de rechter verleende opschorting van betalingsverplichtingen.

Bij de rechtbank aanwezige lijst van ingeschreven advocaten.

Uitvoering van een arrest of vonnis desnoods met behulp van een deurwaarder.

Een terme de grâce is de laatste kans die een rechter aan een huurder geeft om aan al zijn verplichtingen te voldoen voordat de huurovereenkomst zal worden ontbonden. Vaak krijgt de huurder hiervoor een termijn van één maand. Indien een huurder binnen deze maand niet aan zijn verplichtingen heeft voldaan zal de huurovereenkomst alsnog worden ontbonden.

Zich op eigen initiatief als (derde) partij stellen (tussenkomen) in een lopende rechtszaak.

Vonnis waarbij de rechter geen eindbeslissing geeft, maar bijvoorbeeld een bewijsopdracht of onderzoek beveelt waarvan de beslissing van de zaak afhankelijk kan zijn.

De mogelijkheid om een uitspraak onmiddellijk uit te voeren, hoewel de hoofdzaak of het hoger beroep nog niet is afgedaan. Het instellen van beroep heeft in dit geval geen opschortende werking.

Zitting met één rechter die rechtspreekt.

De termijn na afloop waarvan een recht ontstaat of juist verloren gaat. Een vordering verjaart na een termijn van vijf jaar (zie artikel 3:307 Burgerlijk Wetboek). Na verloop van deze termijn kan betaling niet meer via de rechter worden afgedwongen. De vordering blijft dan nog wel bestaan maar is een natuurlijke verbintenis geworden.

Verlof betekent dat een zaak voor verdere behandeling in hoger beroep in aanmerking komt.

Beginsel dat een burger alleen een proces mag voeren als hij door een advocaat of procureur vertegenwoordigd wordt. Dit geldt alleen in civiele zaken bij de rechtbank, het gerechtshof en de Hoge Raad.

Het recht dat een getuige op grond van zijn familierelatie met de verdachte of op grond van zijn beroep heeft om vragen van de rechter onbeantwoord te laten. Een getuige mag zich ook verschonen van het geven van een antwoord als hij zichzelf daardoor zou belasten.

Veroordeling die wordt uitgesproken terwijl de gedaagde of verdachte niet op de zitting is.

De verdediging die een partij voert tegen vorderingen van de eiser of de verzoeken van de verzoeker in een gerechtelijke procedure.

Bezwaar tegen een uitspraak dat iemand kan indienen die bij verstek (afwezigheid) veroordeeld is.

Een uitspraak in een procedure die begint met een dagvaarding.

Iemand die overweegt een civiele procedure te beginnen, kan aan de rechtbank een voorlopig getuigenverhoor vragen. Dit verhoor dient om de kansen bij een rechtszaak beter in te kunnen schatten, of om te voorkomen dat bewijs verloren gaat (door vertrek of overlijden van een getuige bijvoorbeeld).

Een voorlopige beslissing in spoedeisende zaken die gezien kan worden als voorschot op de eindbeslissing of als tijdelijke regeling tot de eindbeslissing er is.

In strijd met het recht.

Na aanvang van een civiele procedure kan de eisende partij zijn vordering op de tegenpartij nog aanpassen.

Verzoek aan de rechtbank om een rechter of raadsheer in een bepaalde zaak te vervangen, omdat hij partijdig zou zijn.

Aanduiding voor de rechters.